Op 9 juni 2018 hebben VVD, D66 en PvdA een hernieuwd wetsvoorstel ingediend. De voorgestelde wijzigingen zijn ingrijpend. De initiatiefnemers stellen namelijk voor de alimentatietermijn te verkorten van 12 jaar naar maximaal 5 jaar met de volgende uitzonderingen: als er jonge kinderen zijn of iemand dicht tegen de AOW-gerechtigde leeftijd zit, moet er langer betaald worden.

Enkele jaren geleden dienden VVD, D66 en PvdA al een wetsvoorstel in. Dat voorstel stuitte op nogal wat kritiek van de Raad van State. Die vond het voorstel te ver verwijderd van de maatschappelijke realiteit omdat sommige partners op het moment van de echtscheiding een grote achterstand hebben op de arbeidsmarkt. Met hun hernieuwde wetsvoorstel hebben zij beoogd daar rekening mee te houden.

De voorgestelde wijzigingen:

1. de duur van de partneralimentatie bedraagt de helft van de duur van het huwelijk, met een maximum van 5 jaar;

2. een uitzondering wordt gemaakt voor huwelijken langer dan 15 jaar, waarbij de ontvanger van de alimentatie binnen 10 jaar voor zijn/haar pensioen zit. In dat geval kan de alimentatie tot 10 jaar duren;

3. een tweede uitzondering wordt gemaakt voor huwelijken met kinderen onder de 12 jaar. Dan kan de duur van de alimentatie maximaal 12 jaar zijn;

4. er komt een hardheidsclausule voor schrijnende gevallen en een overgangsrecht;

5. aan de kinderalimentatieregels verandert dit voorstel niets.

De initiatiefnemers vinden het huidige systeem niet meer van deze tijd.

Attje Kuiken (PvdA): ‘Ons wetsvoorstel past onze partneralimentatiewetgeving aan aan de gelijkwaardigheid van man en vrouw en zorgt ervoor dat ex-partners na een echtscheiding zo snel mogelijk hun eigen leven kunnen oppakken. Onze alimentatiewetgeving stamt nog uit de tijd dat mannen het geld verdienden en vrouwen thuis voor het huishouden zorgden. Die tijd ligt gelukkig ver achter ons.’

Maarten Groothuizen (D66): ‘We moeten toe naar een eerlijker systeem, waarbij iemand die dat nodig heeft financiële steun krijgt, bijvoorbeeld omdat er voor jonge kinderen wordt gezorgd. En degenen die geen steun nodig hebben, niet. Daar is dit wetsvoorstel voor. Neem bijvoorbeeld de situatie dat de kinderen al uit huis zijn. Dan voelt twaalf jaar lang je ex onderhouden heel onrechtvaardig als je ex kan werken. Kortom: we willen een wet die met de tijd meegaat.’

In beginsel ben ik het met de initiatiefnemers eens. In de praktijk komt het regelmatig voor dat vrouwen weinig geprikkeld worden om een baan te zoeken of een opleiding te beginnen als er gedurende 12 jaren een royale partneralimentatie wordt betaald. Als deze vrouw gaat werken en eigen inkomsten gaat verdienen, is dit vaak reden om tot verlaging van de partneralimentatie over te gaan. Dit stimuleert ook niet om een eigen verdiencapaciteit te ontwikkelen. Bovendien is het niet eenvoudig een baan te vinden als degene die aanspraak maakt op alimentatie al jaren uit het arbeidsproces is. Anderzijds kan een alimentatieplichtige die gedurende twaalf jaar alimentatie dient te betalen, niet zomaar van baan wisselen of minder gaan werken. De piloot die ouderschapsverlof wil opnemen voor de kinderen uit zijn inmiddels nieuwe relatie en daardoor tijdelijk minder kan verdienen, zal in een juridische procedure weinig kans maken als hij een verlaging van de partneralimentatie wil bewerkstelligen. De ouder met een veeleisende baan in het bedrijfsleven of de advocatuur kan niet zondermeer een baan accepteren in het onderwijs. Veelal is de inkomensachteruitgang geen geldige reden om tot verlaging van de partneralimentatie over te gaan. Kortom, de huidige wet stimuleert alimentatiegerechtigden niet om deel te nemen aan het arbeidsproces. Anderzijds hebben zij, die alimentatie moeten betalen, weinig mogelijkheden om een ander carrière pad te kiezen.

Het nieuwe wetsvoorstel komt tegemoet aan deze bezwaren. Echter, in het wetsvoorstel ontbreekt een deugdelijk plan of goede visie om er voor te zorgen dat zij die alimentatie nodig hebben, zo snel mogelijk weer op eigen benen staan. Dat bereik je niet met alleen maar het verkorten van de alimentatie termijn. In het huidige wetsvoorstel heeft de moeder met kinderen van 7, 9 en 11 jaar, na vijf jaren geen recht meer op partneralimentatie. De jongste is dan 12 jaar oud. De vraag is of het altijd redelijk is dat deze moeder fulltime gaat werken en veelal het grootste deel van de zorgtaken op zich moet nemen.

Ik pleit er dan ook voor dat ouders in scheiding overgaan tot het opstellen van een alimentatieplan. Dit in navolging van het ouderschapsplan. Sinds 2009 zijn partijen verplicht om samen over te gaan tot het opstellen van een ouderschapsplan. Zo worden zij gedwongen om zelf na te denken over afspraken die zij met betrekking tot hun kinderen moeten maken over de verdeling van de zorg, de kosten van de kinderen en belangrijke beslissingen zoals een verhuizing etc.

Als gescheiden ouders afspraken kunnen maken over hun kinderen, kunnen zij dit ook als het om het verdelen van het gezamenlijk inkomen gaat in de toekomst. Zij kunnen afspraken maken over de alimentatieduur, het faciliteren van een opleiding en het begeleiden naar werk. De niet-werkende wordt zo gedwongen om een plan op te stellen met als doel om op termijn qua inkomen op eigen benen te gaan staan. Als degene die alimentatie moet betalen daarbij betrokken wordt, zullen zij worden gestimuleerd om concrete plannen te maken met een realistisch tijdspad, waaraan zij zich beiden willen houden. Zo kunnen zij bijvoorbeeld afspraken dat de niet-werkende moeder de eerste vier jaar benut om een opleiding te volgen of een niet betaalde stage te volgen of eerst parttime aan de slag gaat. In overleg kunnen zij dan besluiten dat de alimentatie gefaseerd wordt afgebouwd en op enig moment eindigt. Het zal veelal afhankelijk zijn van de omstandigheden van het geval, maatwerk dus. Zijn partijen niet in staat om tot het opstellen van een alimentatieplan te komen, dan beslist uiteraard de rechter. Het voordeel van een alimentatieplan is dat de inspanningen van de alimentatiegerechtigde meetbaar zijn en achteraf te toetsen. Bovendien wordt de verantwoordelijkheid voor de verdeling van het inkomen en de taakverdeling tijdens het huwelijk terug gelegd bij de ex partners zelf.

Of het thans voorliggende wetsvoorstel het zal halen, is nog even de vraag. De initiatiefnemers hebben namelijk geen meerderheid in de kamer. Op de huidige gevallen is de nieuwe wet niet van toepassing en blijft de maximale termijn van 12 jaren gelden. Het is wat mij betreft nog niet te laat om het wetsvoorstel aan te passen en daarin een verplicht alimentatieplan op te nemen.